Op 4 november 2017 presenteerde De Gezondheidsraad de nieuwe richtlijnen onder de toepasselijke noemer De Nieuwe Richtlijnen voor Goede Voeding. In plaats van over voedingsstoffen gaat het vanaf nu weer over voedingsmiddelen. Daarmee lijkt het nutritionisme zijn langste tijd te hebben gehad. Zou dat dan een essentieel andere Schijf van Vijf opleveren?
Voor ik verder ga een korte inleiding over de huidige Schijf van Vijf. Op basis van de richtlijnen Gezondheidsraad bepaalt het Voedingscentrum haar adviezen. Vervolgens gaan vrijwel alle media bij alles wat ze over voeding met ons delen, uit van deze adviezen. Klein puntje: deze adviezen zijn niet alleen al jaren achterhaald, maar gaan ze ook nog eens uit van de belangen van de industrie en dus niet van onze gezondheid, zoals je zou verwachten.
Wat is het?
Mijn verwachtingen, die dus toch al niet hoog gespannen waren, kwamen niet uit. Hoewel de richtlijnen hier en daar verbazingwekkend precies zijn omschreven, viel me al snel op dat het verder was zoals het altijd is geweest. Niet zo gek, want zoals Michael Moss in zijn bestseller Zout Suiker Vet al schreef: ‘De industrie is zelf te verslaafd aan zijn eigen producten en verdienmodel’.
Een korte update van deze nieuwe richtlijnen:
– In plaats van 150-200 is het beter om per dag tenminste 200 gram
groente en 200 gram fruit te eten.
– In plaats van witte producten, is het beter om volkoren producten
te nuttigen. Advies: 30 tot 40 gram vezels.
– In plaats van harde vetten, kun je beter zachte vetten gebruiken
bij het bakken en braden.
– Verder: matigen met rood vlees en bewerkt vlees (niet meer dan
500 gram per dag). Wissel dus wit en rood vlees af. Rood vlees is
vlees van lammeren, geiten en varkens. Kippen en kalkoenen
leveren het wit vlees.
– 450-650 Milliliter melk en melkproducten.
– Matigen met frisdrank en vruchtensap.
– Een handje ongezouten noten per dag.
– Minder zout: 6 gram per dag (volwassenen, kinderen minder).
– In plaats van twee keer, eens per week vis.
– Meer peulvruchten.
– Geen alcohol.
– Gefilterde koffie
– Drie kopjes groene of zwarte thee per dag.
Misleiding 2.0
Op zich, zo op het eerste oog een hele verbetering, maar wat als je er wat beter naar kijkt? Dan valt het nogal tegen, al waren mijn verwachtingen al niet hoog gespannen, bij nader inzien kwam ik nog bedrogenen uit. En ‘bedrogen’ is precies het juiste woord dat hier bij past. Liever gezegd: het is een verbeterde versie van misleiding, zeg maar Misleiding 2.0. Dat is ook niet zo gek. Om te beginnen is Nederland van huis uit vooral een landbouw- en veeteeltland. Dus die belangen moeten sowieso gehonoreerd worden. Bovendien zijn deze industrieën machtig. Hun lobbyisten zijn kind aan huis in Den Haag en Brussel. Maar vooral vloeit er daardoor nogal wat belastinggeld de schatkist in.
Maar wat verandert er eigenlijk echt? Niet zo heel veel, waarbij positiever en negatiever redelijk in balans lijken; een handje noten (zonder zout) per dag is goed, maar melk is slecht, meer peulvruchten is goed, maar minder vruchtensappen is slecht, minder zout is goed, maar meer margarine en plantaardige oliën is slecht. Ter verduidelijking: deze oliën zijn niet per definitie slecht, maar als je ze zo op een hoop gooit is zonnebloemolie bijvoorbeeld ook gezond, wat het natuurlijk absoluut niet is.
Met andere woorden: het lijkt een mooie lijst, maar omdat de precisering (met opzet) ontbreekt, worden goed en slecht inderdaad met opzet op een grote hoop gegooid en denken we gezond te eten als we deze richtlijnen volgen. Het heeft even geduurd voordat ik de truc doorhad, maar nee, deze richtlijnen zijn in principe niet veel anders dan de vorige. De belangrijkste precisering die bewust omzeild wordt, heeft de grootste nadelige gevolgen op onze gezondheid: veel meer te dikke mensen, mensen met diabetes, hart- en vaatziektes en kanker.
Bewerkt of onbewerkt
Nergens heeft men het namelijk over het verschil tussen bewerkt en onbewerkt. Als men dat wel zou hebben gedaan, zou ook meteen voor iedereen duidelijk worden wat echt gezond is en wat niet. Het zou de zaak aanzienlijk verduidelijken, wat zou (kunnen) leiden tot aanzienlijk minder sterfgevallen vanwege ongezonde voeding. Het lijstje zou er dan als volgt uitzien:
– Tenminste 200 gram groente en fruit zonder pesticiden
– Volkoren producten gemaakt van oer-graan (in plaats van bewerkte
graansoorten).
– Onbewerkte oliën (in plaats van bewerkte oliën).
– Onbewerkt vlees en vleesproducten (in plaats van bewerkt vlees),
dus zonder hormonen, e-nummers en antibiotica.
– Onbewerkte melk en melkproducten (in plaats van bewerkte melk).
– Minder bewerkt zout (onbewerkt zout is gezond vanwege de vele
mineralen die er in zitten).
– Geen frisdrank (vanwege de enorme hoeveelheden geraffineerde
suiker en gevaarlijke zoetmakers), en meer onbewerkte vers geperste vruchtensappen.
– Meer onbespoten peulvruchten.
– Etc.
Het Voedingscentrum
Waarom kiest de Gezondheidsraad, en daarmee ook het Voedingscentrum daar niet voor. Het zijn tenslotte onafhankelijke instellingen zou je zeggen. Nou niet dus. Het Voedingscentrum wordt geleid door een mevrouw die bij Unilever al een hoge positie bekleedde. Stel dat het Voedingscentrum onze gezondheidsbelangen echt zou beschermen, zou dat natuurlijk niet kunnen. Dat zou hetzelfde zijn als dat Rutte de nieuwe leider van de SP zou worden.
Waarmee is gezegd dat het Voedingscentrum op z’n minst hetzelfde denkt als de industrie (er is dus geen wereld van verschil zoals tussen de VVD en de SP). Dan heb ik het nog niet eens over het feit dat supermarktketens partners zijn van dit centrum. En omdat de voedingsindustrie alles behalve gebaat is bij ‘onbewerkt’ (dat kost hen veel te veel geld, en dat is belangrijker dan gezondheid), zal dat woord in ieder geval de komende tien jaar niet in de richtlijnen worden genoemd, en ook geen intrede doen in de Schijf van Vijf. Daarmee zijn de belangen van de industrie voorlopig gewaarborgd.
Wat kan je er zelf aan doen?
Dus als we de Richtlijnen voor Goede Voeding van de Gezondheidsraad – die de basis vormen voor de nieuwe Schijf van Vijf die het jaar daarna werd gepresenteerd – juist interpreteren, dan kunnen we stellen: het gaat hier om ‘goede’ voeding, dus niet over ‘gezonde’ voeding, en ook niet over voeding die goed voor ons, de consument, is, maar om voeding die goed is voor de industrie. Zo was het de afgelopen dertig, veertig jaar, en wat dat betreft zal er geen steek veranderen. Zolang de industrie (supermarkt) maar buiten schot blijft. Over misleiding gesproken…
Maar wat betekent dat voor jou? De vraag stellen is hem inkoppen: eet wel echt gezond, dus onbewerkt en natuurlijk.