We weten het allemaal: stress is een dodelijke aandoening. Toch kampen veel mensen in Nederland ermee; omdat ze zich onder de armoedegrens bevinden, relatieproblemen hebben, problemen op het werk of depressief zijn. Wat is het, hoe komt het en wat kan je ertegen doen?

Van alle kanten kan het komen, maar meestal gaat het over een onvoorspelbare, maar naargeestige gebeurtenis in ons leven: rekeningen die we niet kunnen betalen, een relatie die op springen staat, een baan die op de tocht staat of een gemoedstoestand die je de neerwaartse spiraal in trekt.

Wat is stress?

Het is een gemoedstoestand die veroorzaakt wordt door een situatie waar je de grip op je leven dreigt kwijt te raken of al verloren bent. Deze gemoedstoestand verzwakt ons immuunsysteem zodanig dat er allerlei ernstige ziektes op de loer liggen.

Stresshormonen

Stresshormonen helpen ons als we in een acute gevaarlijke situatie dreigen terecht te komen. Kort durend zijn stresshormonen beslist handig. Maar als het ‘gevaar’ te lang aanhoudt, dan krijgen we er last van. Dat zorgt voor allerlei lichamelijke en geestelijke klachten. De belangrijkste stresshormonen zijn adrenaline, cortisol en noradrenaline. Dus we kennen acute, gezonde en chronische ongezonde stress;

Acute stress

Wat is acute stress? Acute stress treedt op als er iets spannends in je leven gebeurt, zoals een deadline, bijvoorbeeld een examen, of een sportprestatie. Je lichaam maakt dan adrenaline aan, je ademhaling versnelt, en je bloeddruk en hartslag stijgen. Dat is alleen maar goed, nogmaals het zorgt er voor dat je voorbereidt bent. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat je goed geconcentreerd bent (examen of sportprestatie), zodat je kan presteren.

Chronische stress

We spreken van chronische stress als zo’n stressvolle situatie heel lang duurt. Dan leidt stress allang niet meer tot een oplossing, maar manifesteren zich allerlei lichamelijke en geestelijke klachten. Dit kan ertoe leiden dat je doodgaat door een ernstige ziekte die is veroorzaakt door stress.

De symptomen van stress kunnen bij iedereen anders zijn. De een heeft last van lichamelijke klachten, de ander ervaart vooral geestelijke en emotionele symptomen. Stress heeft dus invloed op zowel je fysieke gesteldheid als je humeur en je wil om er iets aan te doen.

Lichamelijke klachten

Bij lichamelijke klachten moet je denken aan hoofdpijn, hartkloppingen en neerslachtigheid, maar ook aan huiduitslag, een droge mond en haaruitval. Verder kan stress buikklachten, rug- en nekklachten en hoge bloeddruk veroorzaken. Meestal wet je zelf wel dat je bijvoorbeeld teveel hooi op je vork hebt genomen of dat je in een uitzichtloze situaties bent belandt.

Emotionele klachten

Stress kan invloed hebben op zowel je lichaam als je geest; allebei kan klachten veroorzaken. Denk aan: moeite met concentreren, piekeren, vergeetachtig zijn, te veel of te weinig eten en slecht slapen. Dat laatste heeft ook een negatieve invloed op je immuunsysteem.

Wat veroorzaakt stress?

Zoals je inmiddels weet, kan stress van alle kanten op je af komen. Dat betekent dat er verschillende oorzaken zijn van stress. Het is goed om dat te weten. Op die manier kan je uitzoeken wat je er tegen kan doen. Ik zet er een paar op een rijtje.

Werkgerelateerde stress

Waarschijnlijk de grootste veroorzaker van stress is werk, dus werkgerelateerde stress. Ook daarvoor geldt: dit hoeft niet slecht te zijn; sterker nog het kan je juist helpen beter te presenteren. Maar als werkgerelateerde langer duurt dan een paar dagen, wordt het andere koek. Dan kan dit je functioneren in de weg gaan zitten. Des te langer het voortduurt, hoe erger het wordt.

Studie-gerelateerde stress

Het kan natuurlijk ook zijn dat je geen baan hebt, maar nog studeert. Daarvoor geldt in wezen hetzelfde: wacht niet te lang met aan de bel trekken. Dus ga na wat er precies aan de hand is, waar de stress vandaan komt en dus wat je er aan zou kunnen doen. Is de studie te zwaar voor je, heb je teveel hooi op je vork, past de studie niet bij je, in alle gevallen moet je ingrijpen. Ga bijvoorbeeld in gesprek met betrokkenen, een docent of decaan.

Relatie-gerelateerde stress

Nog een belangrijke oorzaak van stress is relatie-gerelateerde stress. Bijvoorbeeld als je gevoelens voor de ander zijn veranderd, je het gevoel hebt dat de ander niet meer van je houdt of een ander hebt, dan is het devies hetzelfde: grijp meteen in! Maar het kan natuurlijk ook te maken hebben  met je kind dat het niet goed doet op school, financiële problemen of je huis je niet meer bevalt. Des te langer je het in je hoofd en lichaam laat door-etteren, hoe erger het wordt.

Het kan natuurlijk ook zijn dat je naast je werk, nog allerlei andere dingen doet waardoor de totale belasting te groot is geworden. Bijvoorbeeld als je je vader of moeder verzorgt, dagelijks drie kinderen naar school moet brengen en je ‘s avonds nog verslagen moet schrijven. Vooral als er dingen bij zitten die je niet graag doet, raak je snel uitgeput. Ook dan geldt: op tijd signaleren en erover praten.

Wat zijn de gevolgen van stress?

Langdurige stress kan samengaan met of uitmonden in een burn-out, een depressie of angststoornis. Als je continue verhoogde stress ervaart en de balans tussen inspanning en ontspanning verstoord raakt heeft dat gevolgen.

Psychische gevolgen van chronische stress

De gevolgen van chronische stress hebben in de meeste gevallen te maken met je brein. Aangezien het om emoties gaat, en je brein nietweet wat het ermee aan moet, raakt het in de war. Dat bemoeilijkt het reorganiseren ervan en kan leiden tot een burn-out, of langdurige angst- of stemmingsstoornissen, zoals depressie. Maar chronische stress kan in die gebieden nog veel meer kapot maken. Denk bijvoorbeeld  aan je geheugen.

Lichamelijke gevolgen van chronische stress

Maar chronische stress heeft gek genoeg ook grote invloed op de werking van het lichaam. Te hoge bloeddruk, verminderde aanmaak van witte bloedcellen en – mede doordat het stresshormon cortisol onderdrukt – dus een verzwakt immuunsysteem. Daardoor kan jouw lichaam zich minder goed verdedigen tegen ‘indringers’ zoals bacteriën, parasieten en virussen. Maar dus ook kankercellen. Alle systemen raken erdoor in de war, dus kan het alle kanten opgaan, van diabetes, hart- en vaatproblemen (te hoge bloeddruk) en spijsverteringsproblemen (maag en slokdarm) tot kanker en Alzheimer.

Hoe kan je stress voorkomen?

Op het moment dat je voelt dat het de verkeerde kant op gaat, dat je het overzicht over de situatie volkomen kwijt dreigt te raken, breng dan meteen de situatie in kaart, bijvoorbeeld bij een financieel probleem dat boven je hoofd groeit; heb je echt zoveel schulden, kan je die echt niet terug betalen, stort je wereld echt in? Of blijkt, als je alles op een rijtje hebt gezet, dat er uitwegen zijn? Een hoge overwaarde, een maandelijkse terugbetalingsregeling, etc.

Zoals in mijn situatie: bedenk wat de situatie is (73.000 euro betalen), wat kan jij er aan doen (je financiële situatie in kaart brengen) en hoe los je het op (qua stress)? Verkoop je huis en gebruik de overwaarde om dat enorme bedrag te kunnen betalen. Heel vervelend, maar je hoeft er niet ‘s nachts meer van wakker te liggen.

Als je weet wat de oorzaak van de stress is, kan je op zoek gaan naar de oplossing, alleen of met anderen. Blijf ondertussen goed voor jezelf zorgen door voldoende te bewegen, goed op je slaap te letten en vooral gezond te eten.Maar ook door afleiding te zoeken en met vrienden daarover te praten; wie weet komt de oplossing van een heel andere kant.

Wat kan je er zelf tegen doen?

Net zoals stress begint bij jou, zal je de oplossing ook bij jezelf moeten zoeken. Als jij niets doet, gebeurt er niets! De eerste stap is dus uitzoeken waar de stress vandaan komt. Wat is de oorzaak? Meestal begint dat met negatieve gedachten. Als je niets doet, draai je jezelf dan binnen no time een vivieuze cirkel in die in je hoofd steeds erger wordt; uiteindelijk zo erg dat je er met niemand over durft te praten. Je kan bijvoorbeeld denken dat het bedrijf failliet gaat, waardoor jij ontslagen wordt en niet meer voor je gezin kan zorgen of geen oudedagsvoorziening hebt. Wat kan je dan doen?

Zoek de oorzaak

Kloppen je gedachten? Is de situatie zo erg als jij denkt? Gelukkig ben je er snel bij en kan je door met mensen te praten, de situatie schetsen zoals die echt is. Misschien gaat het bedrijf helemaal niet failliet, word je helemaal niet ontslagen. Of in een andere situatie; bijvoorbeeld je baalt van je werk. Dan ga je op zoek naar ander werk. Als jezelf in die nieuwe modus kunt krijgen, zal je zien dat je een nieuwe baan zult vinden die vel beter bij je past. Probleem opgelost.

Denk positief (in plaats van direct het meest ernstige, vooral op de lange termijn, terwijl je in dat geval nog alle tijd hebt, zaken recht te zetten), ga uit van het slechtste scenario (dan valt het meestal mee) en ga in gesprek met je baas of met andere mensen die je vertrouwt. De oplossing begint en eindigt met praten; met degene die je problemen veroorzaakt of met je leidinggevende. Om alles op een rijtje te krijgen kan je ook praten met een therapeut.

Rust in je hoofd

De clou is om weer rust in je hoofd te krijgen. Steek die energie dus in de oplossing, niet in de negatieve gevolgen. Bijna altijd kan je er zelf iets aan doen. Door de oorzaak helder te krijgen, krijg je zicht op je situatie. Daar begint de oplossing. Samengevat moet je proberen weer de regie over je eigen leven terug te pakken, zodat het rustig wordt in je hoofd en je weer leuke dingen kunt bedenken om te doen.

Overzicht

Overzicht over je (financiële) situatie is dus super belangrijk. Als je het gevoel terug krijgt dat jij bepaalt en niet de situatie, zal het stressgevoel verdwijnen of verminderen. Je weet wat je te doen staat en bent niet langer afhankelijk van iemand of iets anders. In plaats van jezelf de put in de put te praten, trek je weer aan de touwtjes, dan bepaal jij wat de situatie wordt: ga je in gesprek of ga je op zoek naar een andere baan? Als je de knoop hebt doorgehakt, vermindert dat de stress.

Meer bewegen

Ga dingen doen waardoor je ontspant; ga hardlopen, wandelen, fietsen, op een sport of naar de sportschool. Doe dat alleen of met iemand anders. Je kan daar natuurlijk ook voor terecht bij een club. Bewegen – het liefst buiten in de natuur – en inspanning remt de aanmaak van het stresshormoon cortisol af, en maakt het gelukshormoon endorfine aan. Een win/win-situatie.

Gezond eten

Je staat er misschien niet direct bij stil, maar ongezonde voeding helpt je niet bepaald als je in een stress-situatie zit. Van ongezonde voeding word je geestelijk en lichamelijk moe en inactief. Dat is nu net niet wat je nodig hebt.

Ontspanningsoefeningen

Ademhaling

Je ademhaling is heel belangrijk als je gestresst bent. Door stress kan je verkeerd gaan ademen, waardoor je de stress juist verergert. Doe dan ademhalingsoefeningen: leg je hand op je buik, concentreer je op je ademhaling en buik, adem 4 tellen diep in door je neus, wacht een paar seconden en adem langzaam uit door je mond. Herhaal dit een paar keer. Je zult merken dat je hartslag daalt, waardoor je ontspannender wordt.

Meditatie

Zowel bij meditatie, als yoga of mindfullness is ontspannen het doel. Dat helpt dus bij het ontspannen en dat helpt je weer om beter zicht te krijgen op wat nu eigenlijk je probleem is. Als je hoofd leeg is, verdwijnt de stress. Meestal kan je dit thuis doen. Zoek daarvoor een app op internet die goed bij je past. Maar je kan natuurlijk ook op zoek gaan naar een school of club waar je dit kan doen. Samen met iemand is doorgaans een goed idee om over de drempel te stappen en het vol te houden.

Tot rust komen met FitzMe

Ben je op zoek naar meer balans? De FitzMe App helpt je met inspirerende tips en online trainingen. Bijvoorbeeld over stress, goede nachtrust en het ontdekken van energiebronnen.

Voldoende rust en slaap

Slapen kan het probleem (de stress) aan de ene kant vergroten omdat het piekeren leidt tot slaapproblemen, maar als je er voor zorgt dat je dat probleem omkeert, gaat het je juist helpen. Ook daarvoor kan je op internet veel informatie vinden.

Stressmanagement

Lig je ‘s nachts toch wakker omdat er allerlei gedachten door je hoofd spoken, leg dan een schrijfblokje naast je bed waar je al je hersenspinsels op kunt schrijven. Zo creëer je rust en overzicht. Als je je overdag onrustig voelt, plan dan elke dag een halfuur in voor een bewust piekermomentje. Zo krijg je steeds meer controle over je gedachten en vermindert het stressgevoel.