Olijfolie is onomstreden als het gaat om de gezondheidsvoordelen, maar olijfolie kan (veel) meer. Het is een schoonmaakmiddel, een tandpasta, je kan het over een salade sprenkelen, je kan er in bakken, het is een medicijn tegen heel veel mankementen van het lichaam en, last but not least, het is goed voor je huid. Maar kies dan wel voor de juiste olijfolie. ‘Uh?’ zal je zeggen. Nou, dat leg ik je zo uit. Dus als je wil weten welke dat is en waaarvoor je het nog meer kan gebruiken, lees dan vooral verder…
Olijfolie, wat is het?
Olijfolie is olie geperst uit olijven. Olijfolie is, zeg maar, de Rollls Royce onder de vetzuren, daar is vrijwel iedereen het over eens. Dat is maar ten dele waar…
Het vetnarratief
Heel veel mensen denken dat ‘vet’ slecht is voor onze gezondheid. Ook dat ligt veel genunanceerder dan de meeste mensen denken. Dat mensen dat denken, heeft alles te maken met één grote studie uit de jaren ’60(?) die het eten van (m.n. verzadigde) vetten (bijvoorbeeld roomboter) heeft gelinkt aan hart- en vaatziekten (zie andere blogs). Al is de eigenlijke oorzaak dat o.a. het Voedingscentrum – en de suikerlobby – er dankbaar gebruik van hebben gemaakt om vet in een negatief daglicht te zetten, waardoor de negatieve effecten van de concurrent (suiker) achter een enorm rookgordijn verdwenen en de bevolking gehersenspoeld werd: vet is slecht, suiker is goed! Maar zo zwart is het allemaal niet.
Pas de laatste jaren is naar buiten gekomen dat er geen wetenschappelijke link is tussen verzadigde vetzuren en hart- en vaatziektes. Toch wordt nu nog steeds – als het over ‘vet’ gaat – door veel mensen – maar vaak ook door de media en het Voedingscentrum – aangenomen dat dat slecht voor je is, met name voor je hart en je bloedvaten. Maar daar zijn wel een paar belangrijke kanttekeningen bij te maken: vrijwel alle plantaardige olieen zijn slecht voor je, olijfolie is daar een van de weinige uitzonderingen op. Maar ook daar zijn weer uitzonderingen op.
Extra Vierge Olijfolie
‘Vierge’ betekent ‘maagdelijk’, extra vierge betekent extra maagdelijk, hetgeen in dit geval betekent dat alleen olie die binnen 24 uur geperst, gekoeld en niet bewerkt is, zich zo mag noemen (olijfolie van de eerste persing, zonder verhitting en zonder chemische toevoegingen). Dit is dan ook de beste kwaliteit omdat het puur natuur is, er geen chemische of raffinageprocessen aan te pas komen en de zuurgraad van niet boven de 0,8 procent mag liggen. Dit geeft die olijfolie de rijke smaak, waarin alle natuurlijke vitaminen en mineralen bewaard zijn gebleven. Zeer geschikt om koud te gebruiken over een salade, maar ook – en dat is voor veel mensen waarschijnlijk nieuw (voor mij in ieder geval wel) – ook prima om mee te bakken en zelfs in te frituren.
Brandpunt van olie of vet
Dat heeft alles te maken met het brand- of rookpunt, dat is het punt waarop olie begint te walmen (roken). Daaraan kan je zien dat de olie ‘verbrandt’ (oxideert), waardoor er zogenaamde polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) vrijkomen. Dat wil je niet, want daardoor kan je gezondheid door het als voeding binnen te krijgen, maar ook omdat je het inademt op den duur ernstig aangetast worden (kanker). Elke olie heeft een ander brandpunt, extra vierge olie kan je tot 207 graden verwarmen zonder het risico op oxideren. Dat heeft weer te maken met het gehalte aan enkelvoudige onverzadigde vetzuren. Die zijn beter bestand tegen verhitting dan oliën met meervoudig onverzadigde vetten, waaruit schadelijke stoffen zoals aldehyden ontstaan.
Antioxidanten
Maar daarnaast bevat deze extra vierde olie veel antioxidanten zoals de vitamines E en C, en spoorelementen zoals seleen, die vergroten o.a. de stabiliteit van deze olie tijdens verhitting. Nog een reden dat je zonder zorgen in deze olijfolie kunt bakken is dat de olie vrij is van restdeeltjes van de olijven. Mooi toch?
Goed, het brandpunt van (extra vierge) olijfolie begint dus op de 207 graden Celcius. Hoe weet je nu dat het niet te heet wordt? Als het gaat roken, weet je dat het te heet is. Niet alleen is dat slecht voor je gezondheid, ook gaat het ten koste van de smaak. Overigens geldt dat ook voor langdurige verhitting. Als je helemaal zeker van je zaak wil zijn, koop dan in een speciaalzaak een speciale thermometer die de temperatuur aangeeft van het voedsel dat je bereidt. Wil je de olie meerdere keren gebruiken, zeef de olie dan elke keer als je het hergebruikt. Overigens kan je dat ook weer ‘zien’ aan de geur en de kleur. Nog een tip: koop olijfolie in een donkere, kleine, glazen fles zodat de olie niet kan verslechteren door de invloed van zonlicht. Bewaar hem dan ook het liefst in een donkere ruimte.
Andere olieen
IExtra Vierge Olijfolie is dan ook de Rolls Royce onder de olien; dat wil niet zeggen dat andere kwaliteiten van olijfolie en andere plantaardige olieen zoals zonnebloemolie, palmolie en maisolie ook meteen super-gezond zijn. Dat is namelijk niet zo. Dat heeft alles te maken met de samenstelling (verhouding van omega-6 : omega-3 vetzuren). Bovendien zijn deze vrijwel altijd geraffineerd, waardoor de prijs lager gehouden kan worden, wij het daarom kopen en vanwege de oxidatie sneller ernstig ziek worden. Hoe zit dat precies? Vetten kun je onderverdelen in onverzadigde vetzuren en verzadigde vetzuren. Verzadigde vetzuren op kamertemperatuur zijn hard en onverzadigde vetzuren zijn op kamertemperatuur vloeibaar.
Verhouding omega-6 : omega-3
Een voorbeeld van een onverzadigd vetzuur is olijfolie, en een voorbeeld van verzadigd vetzuur is roomboter. Maar ook zonnebloemolie, palmolie, maisolie, lijnzaadolie en koolzaadolie vallen daaronder. De meeste plantaaaridge oliën bestaan voor het grootste gedeelte uit omega-6-vetzuren – dit zijn ontstekingsbevorderende oliën. Dit om de prijs te drukken. Bovendien zit deze olie steevast in een doorzichtige plastic fles, twee extra nadelen. Omega-3-vetzuren daarentegen zijn juist ontstekingsremmend. Deze verminderen dus de hoeveelheid ontstekingsprocessen in het lichaam.
Dat de meeste mensen voor margarine kiezen in plaats van voor olijfolie (of roomboter) is nog een voortvloeisel van de actie van de industrie en het Voedingscentrum om het imago van vet zwart te maken, maar dat is natuurlijk niet terecht; margarine is een mengsel van transvetten en bewerkte, geraffineerde vetten. Daarom is het een stuk goedkoper, maar ook een stuk ongezonder.
Daarnaast heb je – voor alle duidelijkheid – nog de onderverdeling in enkelvoudige onverzadigde en meervoudige onverzadigde vetzuren. Olijfolie bevat, zoals gezegd, veel enkelvoudige onverzadigde vetzuren, terwijl de rest van de plantaardige oliën juist meer meervoudig onverzadigde vetzuren bevatten.
Waarom is olijfolie zo gezond?
Oke, olijfolie, waarom is dat dus in principe zo gezond? Omdat het een mix is van (meestal) biologisch, verzadigde vetzuren (13,8%), enkelvoudig onverzadigd vetzuren (73%), Omega-6-vetzuren (9,7%) en Omega-3-vetzuren (0,76%), Ik zei ‘in principe’, omdat olijfolie door de meeeste mensen gezien wordt als sowieso gezond, maar helaas is dat lang niet altijd waar. Je kan olijfolie namelijk onderverdelen in vier varianten of kwaliteiten: na Extra Vierge krijg je Vierge, Olijfolie en op de laatste plaats Pomance (Spanje) of Sansa (Italie). Of een olie extra vierge mag heten hangt af van drie zaken: een laboratoriumtest, een reuktest en een smaaktest. Bij de laboratoriumtest wordt met name gekeken naar de zuurtegraad van olijfolie. Daarna wordt bepaald of de olie extra vierge is of niet. Alle andere olijfoliën worden verkocht onder de namen als: Milde olijfolie, Olijfolie voor bakken en braden, Olijfolie, allemaal benamingen om je op het verkeerde been te zetten. Je kan deze soorten ook herkennen aan de prijs. Als je in de supermarkt een goedkope olijfolie koopt omdat er (bijvoorbeeld) ‘BIO’ op staat, kan je er staat op maken dat het een inferieure olie is.
Wat is het beste?
Dat hangt af van waar je het precies voor wil gebruiken. Als je iets zoekt om over de salade te sprenkelen, iets wat dus lekker smaakt, kies dan voor Olijfolie Extra Vierge. Als je iets wilt bakken of braden, is dat ook de beste keuze. Let wel op het rookpunt, als het flink begint te roken staat het vuur te hoog of staat de pan te lang op het vuur. Voor dat laatste doel gebruik ik meestal Ghee of kokosvet, dus dat kan je ook gebruiken. Soms gebruik ik ook roomboter. Maar dan heb je het wel gehad. Alle andere producten met mooie kreten en teksten erop, zou ik lekker laten staan, zeker als het donker wordt, begint te roken of te stinken. Die teksten zijn een leugen en het product ‘stinkt’ inderdaad. Alleen doen als je je recept wil verpesten. Met name Becel en Blueband zijn er kanjers in om jou in het ootje te nemen.
Samengevat
Om te weten welke olie het gezondst is, vraag ik je om je gezond verstand te gebruiken. Het meeste is zo logisch dat iedereen het kan begrijpen. Zo hoef je niet gestudeerd te hebben om te begrijpen dat ‘de industrie’ maar een belang heeft: zoveel mogelijk winst maken. Dus zo weinig mogelijk kosten. En als je zo weinig mogelijk kosten wil maken, kan je doorgaans geen kwaliteit (gezondheid) leveren.
Dat betekent dat de producten in de supermarkt weliswaar spotgoedkoop zijn, maar geen gezondheid leveren. Dat die producten zo goedkoop zijn, komt dus omdat vrijwel alle producten bewerkt zijn. Bijvoorbeeld met chemische stoffen of door raffinage. Beiden zijn zeer ongezond. Daaraan danken wij het hoge percentage aan chronisch zieke mensen in ons land (ruim 60% oftewel meer dan 10 miljoen mensen). Houd dat in je achterhoofd als je daar gaat winkelen.
Dat geldt ook voor Olijfolie (Extra Vierge): goedkoop is duurkoop. Als je Extra Vierge koopt, krijg je daar vele gezondheidsvoordelen bij: denk aan ontstekingsremmend (tegenover ontstekingsbevorderend), immuunbeschermend (tegenover immuunverzwakkend), minder kans op de Ziekte van Alzheimer, Diabetes Type 2, overgewicht, veroudering, hart- en vaatziektes en kanker.