Ik start dit verhaal bij het microbioom. Dat is de verzameling aan virussen, schimmels, bacterien, parasieten, etc. Deze microben vind je grotendeels in onze darmen. Deze microben werken nauw samen met het immuunsysteem, het systeem dat ons beschermt tegen zogenaamde antigenen, ziekmakers. Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat gevaarlijke ontstekingen worden aangepakt. Het is de sleutel tot overleven als soort, maar ook als individu. Het is, samengevat, de onzichtbare infrastructuur van het lichaam. Als dat ermee ophoudt, zijn we snel dood. Een disbalans in de microbioom is een belangrijke oorzaak van een leaky gut (een lekkende darm). Wat dat is, wat de gevolgen kunnen zijn en wat je er zelf aan kan doen, daarover gaat deze blog.
Als je wil weten wat de oplossing is van een gezondheidsprobleem, is het zaak eerst de primaire oorzaak daarvan te vinden, datgene wat de ziekte veroorzaakt. Ons lichaam zit echter zo ingewikkeld in elkaar dat je oorzaak en gevolg gemakkelijk door elkaar haalt. De allopathische zorg maakt daar geen onderscheid tussen en baseert zich simpelweg op de symptomen, wat mensen dus ervaren als een soort bijwerking.
Wat is een ‘lekkende’ darm?
Een ‘lekkende darm’ is precies wat de naam al zegt: een darm die lek is, oftwel beschadigd is. En dat heeft alles te maken met een disbalans in het microbioom: meer slechte microben dan goede. Deze disbalans is niet alleen de belangrijkste oorzaak van een lekkende darm, maar ook de veroorzaker van alle welvaartsziektes die we kennen. Dankzij de goede samenwerking van het microbioom met de microben – deze leven voor 70% in onze darmen – kan dit probleem snel gesignaleerd worden.
We hebben ruwweg 2,5 keer zoveel immuuncellen in ons lichaam, dan alle andere lichaamscellen bij elkaar. Het immuunsysteem kan je het beste vergelijken met beveiligers in een bedrijfspand; ze gebruiken hun ogen en oren om te voorkomen dat inbrekers het gebouw binnenkomen en spullen meenemen. Ze signaleren onraad en voorkomen daarmee ellende. Zo is het ook in ons lichaam. ‘Ellende’ is in dit geval ‘gezondheidsproblemen’ veroorzaakt door teveel slechte of te weinig goede bacterien.
Wat is het lekkende darm-syndroom?
Het lekkende darmsyndroom betekent dat de gaatjes in de darmwand groter zijn dan ze horen te zijn. Normaliter zijn die gaatjes net groot genoeg om de gezonde voedingsstoffen door te laten naar de bloedbaan, maar als die gaatjes groter zijn dan normaal, kunnen er ook ongezonde stoffen, als niet goed verteerde etensresten, toxines en micro-organismen als bacterien door en zo in de bloedbaan terecht komen. Dat kan tot allerlei gezondheidsklachten leiden als psychische aandoeningen.
Het is voor het immuunsysteem het sein om in actie te komen; het verhoogt de ontstekingsreacties. Daardoor ontstaan bijvoorbeeld huidproblemen (eczeem, acne), spijsverteringsproblemen en auto-immuunziektes zoals de ziekte van Graves, de ziekte van Crohn en de ziekte van Hashimoto. Wanneer het immuunsysteem langdurig overactief is, is de kans groot op een auto-immuunziekte.
Dat kan bijvoorbeeld komen door chronische stress (bijnieruitputting), ziekte (virussen), ongezonde voeding of door een bevalling. Verhoogde bloedsuiker, grote hoeveelheden orgaanvet, voedselovergevoeligheden, allergieën, darmproblemen (bijvoorbeeld het lekkende darmsyndroom) en een darmflora die uit balans is kunnen allemaal bijdragen aan een overactief immuunsysteem en dus auto-immuunziekten
Wanneer is er spake van een lekkende darm?
Voor het antwoord op die vraag moet je zolang er geen medicijn of behandeling voor is of je de oorzaak moet zoeken bij voeding of leefstijl, niet bij de reguliere zorg zijn. Wat dat betreft zijn alternatieve therapieen zoals orthomoleculaire therapie een stuk verder. Normaal gesproken begint de vertering van ons voedsel in de mond. Na de aanmaak van speeksel en goed kauwen, passeert de voedselbrij de maag en het maagsap en de darmen. Uiteindelijk komen de voedingsstoffen in het bloed terecht, de rest wordt door de ontlasting en urine afgevoerd.
Maar als de vertering niet optimaal is en grotere stukken door de darmwand in het bloed terechtkomen, kan dat zorgen voor gasvorming, buikpijn en onregelmatige stoelgang. Daardoor komt het immuunsysteem onder druk te staan zodat lichaamsprocessen verstoord kunnen worden, de lever kan worden belast en een negatieve invloed kan hebben op de hersenwerking. Dat kan weer leiden tot verhoogde ontstekingsreacties, minder energie, een uitgeputte bijnier of soms dus tot een auto-immuunziekte.
Wat is de primaire oorzaak van een lekkende darm?
Zoals ik al eerder zei ligt de primaire oorzaak van alle welvaartsziektes, en dus ook van een lekkende darm in het microbioom. Als de balans daar zoek is, er in het algemeen meer slechte dan goede bacterien in ons lichaam zitten, en in het bijzonder in onze darmen, zijn er te weinig goede bacterien en is er sprake van een een minder diverse darmflora.
Die disbalans in het microbioom wordt weer veroorzaakt door een eenzijdig, bewerkt voedingspatroon (teveel suiker, gluten en zuivel, en te weinig vezels) en een even eenzijdige leefstijl: weinig beweging, weinig ontspanning, vaak te veel stress, negatieve gedachten en in zijn algemeenheid een sombere stemming en te weinig blije momenten. Deze factoren hebben een negatieve invloed op het immuunsysteem in het algemeen en de status quo en de werking van de darmwand in het bijzonder.
Wat kunnen de gevolgen zijn?
Als er stoffen in de bloedbaan terechtkomen die daar niet thuishoren, komt het immuunsysteem in actie. Dat wil zeggen: dat kan wel even duren; eventuele klachten – hoofdpijn, reumatische klachten, migraine, hartkloppingen, huidproblemen, slaapproblemen, overgewicht of andere klachten – kunnen tot 72 uur na het eten pas worden opgemerkt en dan is het best lastig om die te linken aan wat je twee of drie dagen geleden hebt gegeten. Het afweersysteem kan op deze manier in de war en overbelast worden met als gevolg meer ontstekingsactiviteit in het lichaam..
Een lekkende darm brengt dus een scala van gevolgen op gang zoals een extra belasting voor de lever en de bijnier en zelfs auto-immuunziektes. Bekende voorbeelden van auto-immuunziektes zijn coeliakie, de ziekte van Crohn, diabetes type 1 en reuma. Slecht verteerde voedingsstoffen (vooral gluten en caseïne) en gifstoffen kunnen in het bloed neurotransmitters verstoren, zoals bij ADHD, dyslexie en psychoses. Ook kunnen deze stoffen zorgen voor acne, eczeem en andere huidproblemen. In dit geval is de lekkende darm de oorzaak, terwijl de disbalans in. het microbioom de primaire oorzaak is van de lekkende darm. Mensen met deze probleem zijn dus zeer gebaat bij het helen van de lekkende darm.
Ik zei het al ons lichaam zit best ingewikkeld in elkaar, daarom zijn oorzaak en gevolg soms best lastig te onderscheiden. In het geval van de lekkende darm moeten we het eerst hebben over wat er precies gebeurt nadat de darm beschadigd is. Aan de oppervlakte liggen de ‘villi’, deze zorgen er voor dat de oppervlakte van de darm groter wordt – normaal gesproken kan dat wel om vier voetbalvelden gaan – net als de opnamecapaciteit groter wordt. Bij beschadigingen wordt de totale oppervlakte van de darm echter veel kleiner, waardoor er veel minder voeding goed opgenomen kan worden en dus al snel een tekort ontstaat aan essentiële stoffen als vitamines en mineralen.
Villi hebben diverse functies; zo geven ze enzymen af voor de vertering van voedsel, absorberen ze verteerd voedsel en transporteren dit naar de bloedstroom. Daarnaast vormen ze ook de barrière waardoor gifstoffen, bacteriën en schimmels worden tegengehouden. Als de villi beschadigd raken dan spreken we van een verhoogde permeabiliteit ofwel een lekkende darm. Voedingsdeeltjes gaan dan door de darmwand heen, het afweersysteem reageert daarop door afweerstoffen aan te maken en dit kan weer leiden tot allerlei klachten zoals reuma, migraine, spijsverteringsklachten, depressiviteit etc..
Het lastige is dat je bij een lekkende darm veel verschillende gezondheidsklachten hebben. Dit komt omdat je immuunsysteem reageert op de stoffen die door je darmwand in de bloedbaan terecht komen. Het afweersysteem ziet deze stoffen als bedreiging en maakt als reactie daarop afweerstoffen aan waardoor de leverfunctie kan verslechteren of er iets gebeurt in je hersenen.
Wat kan je er zelf aan doen?
Als je weet wat het probleem primair veroorzaakt, in dit geval dus de disbalans in het microbioom, moet je eerst onderzoeken wat die disbalans veroorzaakt. Meestal is dat de ongezonde leefstijl en eetpatroon van de patient. Als je dat weet, weet je ook de oplossing: anders – gezonder, natuurlijk – gaan eten en ontspannender gaan leven. Maar vaak ligt de oorzaak ook bij een bepaalde voedingsstof die het immuunsysteem triggert (bijvoorbeeld gluten).
Het is vaak lastig om erachter te komen wat dat is. Je kan bijvoorbeeld alle mogelijke ‘verdachten’ uit je voedingspatroon elimineren en daarna al die geelimineerde producten een voor een terugbrengen in je eetpatroon, net zolang tot je weet welke voedingsstof de allergie veroorzaakt. Daarnaast bestaan er zijn er supplementen die de darmwand kunnen helpen genezen.
De lekkende darm bijvoorbeeld is het gevolg van een disbalans in het microbioom en dat komt omdat er te weinig goede bacterien ten opzichte van de slechte in je darmen zitten. Dus is de oplossing gemakkelijk te decteren: ga gezond – natuurlijk – eten en elimineer alle bewerkte producten uit je eetpatroon, en zorg als aanvulling voor een extra dosis aan goede bacterien. Daar zijn veel mogelijkheden voor.
Naast natuurlijke of gefermenteerde voeding, kan je dus natuurlijke supplementen gebruiken. Het meest voor de hand is het suppleren van probiotica- of prebioticastammen bestaande uit goede stammen of voedingsproducten waar deze stammen blij van worden, zoals Canadese geelwortel – het extract dat uit de wortel wordt gewonnen, helpt bij de ondersteuning van het immuunsysteem – black walmuts (zwarte walnoot) zoethout, boterzuur, zink en vooral L-glutamine.
Glutamine is de belangrijkste energiebron voor sneldelende cellen zoals immuuncellen en in die zin heel belangrijk voor het immuunsysteem en een goede opbouw en regeneratie van de darmwand. Glutamine ondersteunt met name de vorming van de zogeheten tight junctions, specifieke eiwitten die darmepitheelcellen bij elkaar houden en ervoor zorgen dat deeltjes uit het maagdarmkanaal niet ongecontroleerd langs het darmslijmvlies de bloedbaan in kunnen komen. Glutamine wordt daarom vaak ingezet om een lekkende darm tegen te gaan.
Maar ook gefermenteerde voeding als zuurkool of goed doorgekookte biologische kool, appelmoes, congeesoep of akra kunnen het immuunsysteem ondersteunen. Verder is gember een goed middel, net als venkel, karwei en bottenbuillon, linzen, kurkuma, moerasspirea – deze plant bevat salicylzuur, als je daar thee van trekt, heeft dit een pijnstillende en ontstekingsremmende werking – aloe vera, vezels, mineralen en vitamines.
Waar moet voor oppassen? Bewerkte voeding, chronische stress, synthetische medicijnen (met name prednison, antibiotica, maagzuurremmers, NSAID’s, de pil en ibuprofin), alcohol (met mate), geraffineerde granen, geraffineerde, witte, suiker en NSAICD’s. Ook kan gluten mede de oorzaak zijn, net als gliadine nen vooral chemicaliën zoals pesticiden en het zeer omstreden glyfosaat. Gluten vind je in veel graanproducten, dus ook in meel. Een alternatief kan dan zijn casava- of amandelmeel.
Sowieso is het goed om eerst je eigen eetaptroon en leefstijl tegen het licht te houden: wat doe je verkeerd? Als je ongezond eet, zal je je eetpatroon moeten aanpassen. Dan beperk je het aantal chemicaliën die zorgen voor de bewerking van de voedingsproducten en zorg je voor meer gezonde voedingsstoffen zoals mineralen en vitamines. Je kan ook regelmatig detoxen, vasten of dagelijks voedingsproducten tot je te nemen die in chemische stoffen opnemen en je lichaam uit werken. Door in plaats van de hele dag op de bank te hangen, in actie te komen. Of door bepaalde ongezonde producten (bijvoorbeeld gluten) in te ruilen tegen producten waar geen gluten in zit.
En daarvan hebben we er tegenwoordig meer dan genoeg. Nou heeft het weinig zin om een bewerkt product in te ruilen tegen een ander bewerkt product, het is doorgaans verstandiger om een bewerkt product in te ruilen tegen een natuurlijk product, bijvoorbeeld onbespoten groente tegen bespoten groente, vlees zonder hormonen tegen zwaar bewerkt vlees, antibiotica tegen een natuurlijk supplement of Cola Zero tegen een drankje zonder aspartaam.
Belangrijk is ook om de opnamecapaciteit van gezonde voedingsstoffen als mineralen en vitamines omhoog te krijgen waardoor het immuunsysteem in rustiger vaarwater terecht komt. Bijvoorbeeld door stress de kop in te drukken, gezonder te eten en supplementen te gebruiken. En als de schimmel ‘candida’ verantwoordelijk is voor het lekken van de darm, is het zaak om de goede bacterien aan te vullen door middel van gezonde voeding of suppletie (prebiotica, probiotica of gefermenteerde voeding zoals zuurkool), waardoor de balans weer terugkomt in het microbioom en de schimmels niet gaan woekeren, waardoor het probleem alleen maar groter wordt. Het kan ook zijn dat antibiotica, teveel geraffineerde suiker, melkproducten, gluten, gist of overmatig alcoholgebruik aan de kwaal ten grondslag liggen. Wat kan je daaraan doen?
Wat kan je er zelf (nog meer) aan doen?
Analyseer in het algemeen eerst je voedingspatroon; als voeding de oorzaak is, laat voeding dan ook de ooplossing zijn: een gevarieerd, gezond dus natuurlijk eetpatroon met weinig gluten en zuivel. Maar neem ook je leefstijl onder de loep; stress, te weinig beweging en te weinig slaap helpen niet echt. Maar het kan ook zijn dat bepaalde stoffen (bijvoorbeeld gluten) de belangrijkste oorzaak is, dan is het verstandig om eventuele verdachten tijdelijk worden geëlimineerd en dan een voor een weer worden toegevoegd. Net zolang tot je de dader te pakken hebt.
Het is ook slim om een dagboek bij te houden waarin je bijhoudt wat je eet en hoe de darmen reageren om zo een patroon te ontdekken. Heb je problemen met brandend maagzuur, dan is het verstandig om minder te gaan eten, beter en vaker te kauwen (minimaal 35 keer) en vooral met aandacht eten zodat dit het verteringssysteem niet extra belast, maar er juist voor zorgt dat het lichaam mineralen en vitamines beter opneemt.
Ik zei het al, stress en alcohol beinvloeden dat proces op een negatieve manier, dan is het dus aan te raden iets aan de stress te doen en te minderen met alcohol. Zoals je inmiddels wellicht weet, hebben maagzuurproblemen doorgaans niets te maken met teveel maagzuur, maar bijna altijd met te weinig ook daaarvoor zijn voorgaande adviezen goed. Verder drink overdag veel (zo’n 8 glazen) water, maar niet tijdens het eten en neem aloe vera vloeibaar (voor elke maaltijd 2 eetlepels) of als capsule. Een goede, rustige buikademhaling heeft ook een positieve invloed op de darmwerking.
Naast gezond, natuurlijk eten en ontspannen leven, kan je het genezingsproces versnellen door een of twee dagen te vasten. Die periode drink je alleen water en groentesappen. Het is niet de oplossing, maar het versnelt wel het proces – het herstellen van de darmwand. Als je daarnaast supplementen gebruikt, bijvoorbeeld pre- en/of probiotica (kies dan wel voor de beste bacteriestammen, bijvoorbeeld lactobacillus paracasei, plantarum299v, saccharamyces cerevisiae en bouilardii brocadex), magnesium, zink en glutamine. Wat je daarnaast nog kunt doen, is voedingsproducten eten en drinken die je lichaam schoonmaken, dus gifstoffen uit je lichaam verwijderen. Daarover vind je op deze website meer informatie.